Φουστανέλα, τσαρούχι, φούντα, φέσι!
Κάθε 25η Μαρτίου βλέπουμε τους εύζωνες να παρελαύνουν ή ντύνουμε τα παιδιά μας τσολιαδάκια για την παρέλαση του σχολείου. Τι συμβολίζει όμως η ευζωνική ή αλλιώς τσολιαδίστικη στολή που κάθε χρόνο την 25η Μαρτίου έχει την τιμητική της;
Η φουστανέλα ήταν παραδοσιακό ένδυμα κυρίως των βοσκών, στα Βαλκάνια. Το ρούχο χρησιμοποιήθηκε από τους Αρβανίτες, και ιδίως του τόσκηδες, πολλοί από τους οποίους πολέμησαν υπέρ της Επανάστασης του 1821, και στη συνέχεια υιοθετήθηκε ως η επίσημη ελληνική ενδυμασία.
Μέχρι τη δεκαετία του 1890 φοριόταν και στην Ελλάδα, οπότε και αντικαταστήθηκε για λόγους μόδας από «τα φράγκικα», αυτό δηλαδή που σήμερα αποκαλούμε παντελόνι. Η φουστανέλα είναι ουσιαστικά η εξέλιξη του ανδρικού δωρικού χιτώνα.
Η φουστανέλα ως επίσημη ενδυμασία των επίλεκτων στρατιωτών του ελληνικού στρατού (δηλ. των Ευζώνων) καθιερώθηκε επίσημα από τον βασιλιά Όθωνα, καθώς ήταν η στολή την οποία φορούσε και ο ίδιος σε επίσημες εμφανίσεις.
Φουστανέλα σημαίνει πολύπτυχη λευκή βαμβακερή ανδρική φούστα και οι πτυχές – δίπλες που έχει αριθμούν τις 400, όσα και τα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Το λευκό χρώμα που κυριαρχεί σε όλη την ευζωνική στολή συμβολίζει την αγνότητα των εθνικών αγώνων.
Η φέρμελη είναι το γιλέκο του εύζωνα. Αποτελεί το δυσκολότερο, όσον αφορά την κατασκευή του, κομμάτι της ευζωνικής στολής. Διαθέτει λευκά και επίχρυσα νήματα, με τα οποία απεικονίζονται σχέδια λαογραφικής σημασίας. Ένα από αυτά αποτελούν τα αρχικά Χ και Ο, τα οποία θεωρείται ότι αντιστοιχούν στις λέξεις χριστιανός και ορθόδοξος.
Η μαύρη φούντα που κρέμεται από το κόκκινο φάριο (ή φάρεο) θεωρείται ότι συμβολίζει το δάκρυ του Χριστού στη Σταύρωση. Παρομοιάζεται με το τουρκικό φέσι, αν και για ευνόητους λόγους η ελληνική πλευρά αποφεύγει το συσχετισμό.
Τα τσαρούχια είναι τα υποδήματα του εύζωνα. Χαρακτηριστικό κομμάτι των τσαρουχιών αποτελούν οι μαύρες φούντες στις οποίες καταλήγουν οι μύτες τους. Θεωρείται πως η αρχική τους χρήση ήταν να κρύβονται σε αυτές μικρά κοφτερά αντικείμενα που θα μπορούσαν αιφνιδιαστικά να τραυματίσουν τον εχθρό σε μία μάχη «σώμα με σώμα». Άλλη άποψη είναι ότι οι φούντες προστάτευαν τα δάχτυλα των ποδιών από το χιόνι και τα κρυοπαγήματα.
Η αρχική τους ονομασία ήταν «πίγγες» ενώ η σημερινή λέξη που προσδιορίζει τα συγκεκριμένα υποδήματα πιστεύεται ότι προέρχεται από το τουρκικό «τσαρίκ»
Τα τσαρούχια κατασκευάζονταν από ακατέργαστο ή κατεργασμένο δέρμα, το λεγόμενο «τελατίνι», χρώματος κόκκινου. Υπήρχαν τσαρούχια δύο ειδών: τα γιαννιώτικα ή ραφτά και τα σαρακατσάνικα ή καρφωτά. Αποτελούνταν από τέσσερα, συνήθως, τεμάχια.
Το πρώτο ήταν η «πατωσιά», δηλαδή η σόλα, τα δύο επόμενα ήταν τα πλαϊνά και το τέταρτο ήταν η «μύτη», που εμφανίζεται σε διάφορες παραλλαγές. Η μύτη συνήθως ήταν γυρισμένη προς τα πάνω, καλυμμένη με μαύρη φούντα για τους άνδρες και τις γυναίκες και με πολύχρωμη για τα παιδιά.
