Στην καρδιά της παραδοσιακής Κέρκυρας, λίγο πριν βγει κανείς στη διάσημη Σπιανάδα και στο Λιστόν, η οδός Νικηφόρου Θεοτόκη μια από τις πιο ελκυστικές της παλιάς πόλης, ανοίγεται σε μια μικρή πλατεία που έχει τη δική της μυστική ατμόσφαιρα.
Η γραφική «πλακάδα τ’ Αγίου» όπως την ονομάτισαν οι Κερκυραίοι. Περικυκλωμένη από κλασσικά σπίτια με κομψή πρόσοψη, που η τελευταία ανακαίνιση ανέδειξε πάλι την παλιά τους ομορφιά.
Στο πιο ψηλό σημείο της βορινής πλευράς της βρίσκεται ο περίλαμπρος ναός του πολιούχου του νησιού Αγίου Σπυρίδωνα και δίπλα, στην ανατολική πλευρά, η Ηπειρωτική εκκλησία της «Υπεραγίας Θεοτόκου Κυράς Φανερωμένης των Στερεωτών», κοινώς γνωστή ως «Παναγία των ξένων» «η σπουδαιοτέρα, κατά την εκκλησιαστική ιστορία της Κέρκυρας, εις πλούτον και επισημότητα μετά την εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα.» όπως αναφέρει και ο μακαρίτης Ηπειρώτης εκπαιδευτικός και δημοσιογράφος Σπύρος Στούπης στο βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών πόνημά του: «Οι «ξένοι» εν Κέρκυρα».
Από το 1689 κρατάει η ληξιαρχική πράξη κτίσης της, από Παραμυθιώτες με την συνδρομή Ηπειρωτών απο το Δελβινάκι και τα Ιωάννινα, επειδή δεν είχαν δική τους εκκλησία και τόπο ταφής, δεδομένου ότι τότε οι ταφές γινόντουσαν στις εκκλησίες και οι περισσότερες στο νησί ήταν ιδιωτικές.
Όπως αναφέρει, ο Σ. Στούπης, το σύνολο το εσωτερικού διακόσμου και πλούτου προέρχεται από δωρεές Ηπειρωτών που διέμεναν στη Βενετία, στην Κέρκυρα και στην Παραμυθιά κ.α. όπως αναφέρεται και στην εντοιχισμένη πλάκα στην πρόσοψη του ναού.
Η σχέση των Παραμυθιωτών με την Κέρκυρα είναι διαχρονική με μεγάλα ονόματα της περιοχής μας να ζουν και να δημιουργούν στο νησί. Δεν ξεχνούμε τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Μ. Παραμυθιώτη, η οικογένεια Βούλγαρή, πριν πάει στην Ιταλία και πολλούς άλλους.
Η Παναγία των Ξένων, οπως αναφέρει ο Κοσμάς Ζαφείρης στο περιοδικό Άπειρος Χώρα, ήταν η μοναδική εκκλησία στο νησί στην οποία ψάλλονταν Βυζαντινή μουσική σε τελετές και λειτρουργίες (καθημερινές, εσπερινές, μεταμεσονύχτιες). Εντυπωσιακή επίσης είναι και η επίχρυση ξυλόγλυπτη ουρανία του ναού.
Μεγάλη χαρακτηρίζεται η συμβολή της συγκεκριμένης εκκλησίας στη διατήρηση και καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων. Εκεί διδάχτηκαν τα πρώτα ελληνικά και οι κορυφαίοι Κερκυραίοι του 17ου αιώνα, Ευγένιος Βούλγαρης και ο Νικηφόρος Θεοτόκης. Άξια λόγου είναι και η πληροφορία ότι μετόχια της Παναγίας των Ξένων είναι η Ι. Μονή Βλαχέρνας και ο ναός Μεταμορφώσεως στο Ποντικονήσι, κτήτωρ των οποίων ήταν ο Νικόδημος Κολήτζας, όπως και της Παναγίας των Ξένων.
Μια θρησκευτική σχέση Παραμυθιάς και Κέρκυρας γαλουχημένη εδώ και αιώνες οταν απο τα μέσα του 1400 μΧ, ο Γεώργιος Καλοχαιρέτης, έκρυψε το ιερό σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα καθώς και της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας, μέσα σ’ ένα καλάθι και αφού τα σκέπασε με χόρτα, τα φυγάδευσε από την τουρκεμένη Κωνσταντινούπολη και τα μετέφερε στην Παραμυθιά όπου και έμειναν επί σειρά ετών στην Παναγία την Παραμυθία. Και πάλι όμως ο φόβος της Τουρκοκρατίας, είχε ως αποτέλεσμα την μεταφορά τους στην Κέρκυρα.
