Θα ‘ρθουν άραγε Πρωτομαγιές που εμείς ή απόγονοί μας θα εναποθέτουμε ένα λουλούδι σε σεμνές τιμητικές πλάκες για το μεγαλείο του ηρωισμού τους στα μέρη που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν;
Στους δικούς μας ήρωες της πιο ματωμένης ελληνικής Πρωτομαγιάς, εκείνης του 1944, στέκεται σήμερα για λίγο ο νους μας. Στους γεννημένους στα Ιόνια νησιά μας εργαζόμενους πολίτες που εκείνη τη μέρα άφησαν την στερνή πνοή τους στο θυσιαστήριο της Καισαριανής.
Βασίμως μπορούμε να υποθέσουμε, καθώς προχωρούν οι έρευνες για τη δράση και την προσωπικότητα όλων ανεξαιρέτως των 200 αγωνιστών που οι Ναζί εκτέλεσαν στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944, ότι εφεξής ολοένα και περισσότεροι κάτι θα σκεφτόμαστε, κάτι θ’ ακούμε και θα λέμε κάθε Πρωτομαγιά στα νησιά μας για πέντε δικούς μας ανθρώπους, γιορτάζοντας την πιο μεγάλη Μέρα της εργατικής τάξης. Ούτε ένας ούτε δύο, αλλά πέντε -ή μάλλον τουλάχιστον πέντε, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα σχετικές έρευνες- είναι εξακριβωμένα οι Επτανήσιοι αγωνιστές που εκτελέστηκαν με ψηλά το κεφάλι εκείνη τη ζοφερή ημέρα στην Καισαριανή.
Δεν θα αργήσει ίσως ο καιρός που τα ονόματά τους θα μνημονεύονται δεόντως στις πρωτομαγιάτικες εργατικές συγκεντρώσεις και ομιλίες, ως ελάχιστος φόρος τιμής στη θυσία τους. Θα απουσιάζουν από υποκριτικά πρωτομαγιάτικα μηνύματα προσκυνημένων στους κάθε φορά ισχυρούς περιφερειακών και δημοτικών αρχών του τόπου, μα η λαϊκή συλλογική μνήμη, όπως με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ήδη συμβαίνει, θα τους κρατήσει αθάνατους.
Ιδού τα ονόματά τους:
– Κώστας Χυτήρης. Κερκυραίος, από το χωριό Κουραμάδες. Δάσκαλος. Οδηγήθηκε αλύγιστος για εκτέλεση στην Καισαριανή ύστερα από 2.750 συνεχόμενα μερόνυχτα εγκλεισμού του σε φυλακές, τόπους εξορίας και στρατόπεδα συγκέντρωσης κρατουμένων στην Ανάφη, την Ακροναυπλία, τη Λάρισα, το Χαϊδάρι. Ήταν μέλος της διοίκησης της Ομοσπονδίας των δασκάλων. Έζησε 38 χρόνια.
– Κώστας Τζωρτζάτος. Κεφαλονίτης, από τη Σάμη. Μαραγκός. Υποψήφιος βουλευτής στην Αχαΐα, όταν δούλευε εκεί. Έζησε 37 χρόνια.
– Βασίλης Φίλιππας ή Ταμπάνος. Λευκαδίτης. Ιδιωτικός και τραπεζικός υπάλληλος. Το 1932 εξορίστηκε για πρώτη φορά στον Άη Στράτη. Το 1936, πριν συλληφθεί και φυλακιστεί κι εξοριστεί ξανά στη Λευκάδα, την Ανάφη, την Πύλο, την Ακροναυπλία, τη Λάρισα και το Χαϊδάρι, είχε αναλάβει δημοσιογραφικά καθήκοντα στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης». Έζησε 51 χρόνια.
– Γιώργος Θεοφιλόπουλος. Κεφαλονίτης. Λογιστής. Ήταν δεσμώτης στην Ακροναυπλία. Έζησε 32 χρόνια.
– Παντελής Ζησιμάτος. Κεφαλονίτης, από το χωριό Κοντογουράτα Θηναίας. Από τον Αύγουστο του 1936 μέχρι την εκτέλεσή του ήταν συνεχώς εξόριστος και δεσμώτης στην Ψυτάλλεια, την Ανάφη, την Ακροναυπλία, το Χαϊδάρι. Έζησε 32 χρόνια.
Στις ιδέες τους και στην εμμονή τους για το δίκιο του μικρού Μέγα λαού ήταν και οι πέντε τους από εκείνη την ανυπότακτη πάστα ανθρώπων που εξακολουθούν να βγάζουν τα νησιά μας: όνομα και πράγμα αγωνιστές για το δίκιο του λαού, κομμουνιστές, μαχητές για τη Ζωή και όλα όσα δικαιούμαστε. Πριν τους στήσουν στον τοίχο οι Ναζί εκείνη την πιο αιματοβαμμένη ελληνική Πρωτομαγιά του 1944, τους είχαν κάνει τον βίο αβίωτο οι Έλληνες κρατούντες της εποχής που τους παρέδωσαν κιόλας, τελικά, στους κατακτητές.
Ενδεχομένως ήταν μαζί τους, στους 200, ακόμα ένας Επτανήσιος: Λευκαδίτης ΕΠΟΝίτης φοιτητής του Πολυτεχνείου, ο οποίος είχε πιαστεί από τους Ναζί το 1944 και είχε κλειστεί στο μαρτυρικό στρατόπεδο στο Χαϊδάρι. Συγκεντρώνονται και επαληθεύονται στοιχεία και γι’ αυτόν.
Έχουμε λοιπόν και πολύ δικούς μας, ιδιαίτερους λόγους στα Ιόνια νησιά μας να ανακαλούμε στη μνήμη μας όσα συνέβησαν στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944.
Στην Κεφαλονιά έχουν, επιπλέον, έναν άλλο ιδιαίτερο σημαντικό λόγο να τιμούν δεόντως εκείνη την ιερή στον αιώνα τον άπαντα ματωμένη Πρωτομαγιά του 1944. Την ίδια μέρα που βαφόταν στο αίμα 200 ηρώων το θυσιαστήριο της Καισαριανής, οι Ναζί εκτέλεσαν στο Αργοστόλι τους αγωνιστές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ Ερωτόκριτο Μπάλλα, Αριστομένη Μιχαλάτο, Γιάννη Μουρίκη, Δημήτρη Μπάλλα, Γιάννη Γρηγοράτο και Πέτρο Μιχαλάτο.
Ο τελευταίος ήταν μόλις 18 ετών και είχε συλληφθεί, όπως και άλλοι αγωνιστές, στο μαρτυρικό χωριό Μουζακάτα Σάμης. Ενώ τον έπαιρναν από το κρατητήριο για εκτέλεση, πρόλαβε να φωνάξει: «Είμαι περήφανος γιατί γεννήθηκα Έλληνας και γιατί πεθαίνω ΕΠΟΝίτης».
Ο ιστορικός Σπύρος Λουκάτος ήταν συγκρατούμενός του και διέσωσε το γεγονός με την εξής μαρτυρία: «Από το διπλανό κελί έβγαλαν το ηρωικό παλικάρι Πέτρο, που πέρασε μπροστά από το δικό μου κελί κρατώντας το μπόγο με τα προσωπικά του πράγματα και περπατώντας δύσκολα γιατί υπέφερε από το πόδι. Περνώντας μπροστά από το κελί μου κοντοστάθηκε, με κοίταξε μέσα από το φεγγίτη της πόρτας του κελιού και φώναξε…».
Η θυσία τους δεν θα σβήσει ποτέ. Ζει στο αγωνιστικό πνεύμα της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Ο Γιάννης Ρίτσος το ‘χει πει με μοναδικά λόγια: «Αν έχεις λείψει για ό,τι πρέπει, θα ‘σαι για πάντα μέσα σ’ όλα εκείνα, που γι’ αυτά έχεις λείψει».
*Η εικόνα είναι έργο του ζωγράφου και χαράκτη Βάλια Σεμερτζίδη.
